Klasyfikacja i rodzaje magazynów
Współczesne magazyny dzielą się na wiele rodzajów, w zależności od specyfikacji i ilości zapasów oraz ich podatności magazynowej, przepływu, poziomu rotacji i czasu składowania materiałów, zastosowanych urządzeń technicznych i zaawansowania automatyzacji procesu oraz całej infrastruktury i zasobów okołoprocesowych. Dlatego na dziś przygotowaliśmy wpis ułatwiający i porządkujący klasyfikację obiektów magazynowych.
Co to jest magazyn?
Magazyn to fizyczna przestrzeń dedykowana do przechowywania i sterowania przepływem zapasów w łańcuchu dostaw, gospodarce produkcyjnej oraz dystrybucji. Jego głównym zadaniem jest zapewnienie odpowiednich warunków do efektywnego magazynowania towarów, w zależności od przyjętych założeń operacyjnych. Przepływ produktów w magazynie stanowi fundament intralogistyki i jest złożonym mechanizmem, który wymaga wysoce skoordynowanej pracy maszyn i ludzi.
Kluczowym parametrem w pracy każdego magazynu jest zabezpieczenie zapasów przed stratami ilościowymi i jakościowymi. W tym celu projektuje się układ technologiczny obiektu logistycznego, planuje się podział magazynu na strefy, przepływ personelu oraz wdrożenie magazynowych środków technicznych, do których zaliczamy: regały magazynowe, antresole i podesty robocze czy systemy półkowe. W zależności od rodzaju magazynu i właściwości fizycznych zapasów, opracowujemy plan integracji całego ekosystemu ze środkami transportu wewnętrznego, czyli wózkami widłowymi czy przenośnikami magazynowymi oraz z informatycznym systemem do zarządzania operacjami WMS.
Klasyfikacja i rodzaje magazynów
Magazyny można podzielić na kilka typów w zależności od kryteriów, które weźmiemy pod uwagę. Np. ze względu na pełnioną funkcję, w oparciu o rodzaj składowanych produktów i ze względu na przepływ materiałów. Ponadto klasyfikacja i rodzaje magazynów obejmują obiekty wyszczególnione według lokalizacji (szczebel w hierarchii), stopnia mechanizacji (lub jej braku), a nawet typu budynku. Rodzaje i wytyczne prowadzące do zaszeregowania magazynów są dość płynne i uzależnione są od źródła, z którego daną informację zaczerpniemy.
Podstawowe cechy, na podstawie których zaszeregujemy poszczególne rodzaje magazynów:
Podział magazynów w oparciu o typ i konstrukcję obiektu
Miejsce, które zostało wydzielone, a następnie przygotowane do magazynowania zapasów musi przede wszystkim spełniać wymagania gwarantujące bezpieczeństwo tych zapasów, ale ważna jest też efektywność poszczególnych operacji w całym procesie: przyjęcia, składowania, przygotowania i wydania. Efektywność to kluczowy parametr w perspektywie realizacji poszczególnych celów logistycznych magazynu. Niezależnie, czy rozmawiamy o zapewnieniu ciągłości dostaw w procesie produkcyjnym, czy też o zaspokojeniu potrzeb dystrybucji w okresach peaków sprzedażowych.
Klasyfikacja i rodzaj magazynu może wynikać bezpośrednio z warunków w jakich dany materiał jest obsługiwany. Punktem wyjścia są w tym przypadku najczęściej określone cechy fizyczne danego rodzaju produktów. Na tej podstawie może dokonać następującego podziału w oparciu o typ obiektu:
- otwarty – takie obiekty jak: place składowe, zbiorniki czy zasieki magazynowe – przeznaczony do składowania produktów odpornych na warunki atmosferyczne, zorganizowany na otwartej przestrzeni, zazwyczaj najtańszy w eksploatacji,
- półotwarty – np. powszechnie występujące wiaty magazynowe – gdzie przechowywane są produkty o ograniczonej odporności na deszcz i zbyt długą ekspozycję słoneczną.
- zamknięty – hale logistyczne, ale też piwnice czy zbiorniki – realizujące magazynowanie produktów, których z różnych przyczyn nie można przechowywać w tańszy sposób.
W przypadku magazynów zamkniętych możemy dokonać przynajmniej kilku podstawowych podziałów ze względu na konstrukcję budynku. Najważniejszy z nich pozwala sklasyfikować obiekty na podstawie ich wysokości:
- niskiego składowania – przechowywanie zapasów do 4,2 metra,
- średniego składowania – przechowywanie zapasów od 4,2 do 7,2 metra,
- wysokiego składowania – przechowywanie zapasów powyżej 7,2 metra.
Powyższy podział opiera się na opracowaniach branżowych, gdyż do tej pory przepisy jasno tego nie definiują. Gdybyśmy w celu sklasyfikowania rodzaju obiektu na podstawie wysokości korzystali z Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 roku dotyczącego ogólnych warunków technicznych budynków, za magazyn wysokiego składowania musielibyśmy uznać obiekt przekraczający 25 metrów.
Magazyny według rodzaju produktów
Kolejna propozycja zakłada podział według rodzaju towarów, jakie dany obiekt przechowuje. W tym przypadku cechy fizyczne produktu definiują klasyfikację magazynu:
- składujący jednostki ładunkowe – europalety oraz towary spaletyzowane na innych nośnikach, pojemniki, kartony, kosze i inne,
- składujący towary sypkie – zapasy są najczęściej gromadzone luzem, np. w silosach,
- składujący gazy i ciecze – w tym przypadku rozważamy duże zbiorniki przemysłowe.
Rodzaj produktu, ale przede wszystkim ich szerokość asortymentu oraz wymagana wydajność obiektu wpływają na podział według dostępności do jednostki ładunkowej:
- z bezpośrednim dostępem – gdzie składowanie odbywa się najczęściej na rzędowych regałach paletowych,
- bez bezpośredniego dostępu – z naszej praktyki wynika, że najczęściej obecnie stosowanym systemem w tego typu magazynach są regały satelitarne.
Poza wymienionymi wyżej przykładami, istnieją także tak zwane magazyny specjalne. Są to obiekty przeznaczone do składowania materiałów niebezpiecznych (np. materiałów łatwopalnych lub wybuchowych) lub takich, które wymagają specjalnych warunków składowania (np. chłodnie lub mroźnie do składowania produktów w określonej temperaturze).
Magazyny ze względu na pełnioną funkcję
Pierwszym rodzajem, który omówimy klasyfikując obiekty według pełnionej funkcji jest magazyn przemysłowy. Tego typu budynek charakteryzuje się relatywnie niskim współczynnikiem powierzchni przeładunkowej czy mniejszą ilością doków – wydajność najczęściej nie jest tu kluczowym parametrem. Magazyny przemysłowe możemy podzielić na:
- surowców – gdzie przechowywane są komponenty, z których powstają produkty wytwarzane przez dane przedsiębiorstwo,
- półfabrykantów – gdzie przechowywane są wyroby nieskończone, przygotowane do dalszej obróbki lub odsprzedaży,
- odpadów – gdzie przechowywane są materiały przenaczone do utylizacji lub ponownego przetworzenia,
- wyrobów gotowych – gdzie przechowywane są wyprodukowane produkty,
- opakowań – gdzie przechowuje się zapasy opakowań zapewniające ciągłość procesu produkcji,
- techniczne – gdzie przechowuje się urządzenia, części zamienne czy jednostki, na których umieszcza się produkty.
Klasyfikację i rodzaj magazynu może determinować miejsce jakie zajmuje dany obiekt w nowoczesnym łańcuchu dostaw. Na tej podstawie wyróżniamy m.in. magazyny:
- produkcyjny – gdzie odbywa się proces magazynowania pomiędzy poszczególnymi etapami produkcji,
- przeładunkowy – o którym przeczytacie w naszym przewodniku cross dockingu,
- dystrybucyjny – który pełni funkcję dostawczą lub wysyłkową i jego głównym zadaniem jest przemodelowanie struktury strumienia materiałów,
- handlowy – znajdujący się najczęściej w bezpośrednim sąsiedztwie z punktem sprzedaży detalicznej lub hurtowej.
Klasyfikacja i rodzaj poszczególnych magazynów bardzo często jest płynny, a kryterium podziału jest niemożliwe do precyzyjnego zdefiniowania. Warto wiedzieć o następujących magazynach:
- celny – gdzie przechowywane są produkty pod ścisłym dozorem celnym regulowanym przez przepisy prawa,
- konsygnacyjny – czyli depozytowy, gdzie przechowywane są produkty należące do dostawcy, a nabywca staje się ich właścicielem w momencie pobrania, co z kolei wiąże się z koniecznością uregulowania opłat podatkowych,
- kontenerowe – gdzie realizowany jest proces z udziałem ładunków skonteneryzowanych.
Podział magazynów ze względu na lokalizację i stopień zmechanizowania
Klasyfikacja i rodzaj magazynów według typu budynku to podział opierający się o szczebel w hierarchii. Mamy tu obiekty główne (centralne), lokalne (regionalne) i zakładowe. Magazyn główny, czyli inaczej centralny, pełni funkcję zasilającą w stosunku do innych podrzędnych wobec niego jednostek, na przykład magazynów lokalnych. Z kolei obiekty lokalne umiejscawiane są zazwyczaj blisko punktów sprzedaży, aby mogłyby szybko zaopatrzyć sklepy. Istnieją także magazyny zakładowe, czyli takie należące do konkretnego zakładu produkcyjnego.
Stopień automatyzacji magazynu jako główne kryterium podziału daje duże pole manewru do interpretacji oraz wyodrębnienia poszczególnych rodzajów obiektów logistycznych:
- niezmechanizowany – dla naszych rozważań przyjmiemy, że jest to magazyn, gdzie wszystkie operacje są realizowane z wykorzystaniem siły ludzkich mięśni,
- zmechanizowane – najczęściej występujące, gdzie poszczególne operacje są realizowane z wykorzystaniem urządzeń pozwalających na odciążenie personelu,
- zautomatyzowany – gdzie dąży się do minimalizacji czynnika ludzkiego z procesu, a większość operacji realizowana jest automatycznie.
Wybraliśmy dla Was naszym zdaniem najważniejsze rodzaje magazynów. Z naszej 25-letniej praktyki w branży wynika, że klasyfikacja poszczególnych obiektów bardzo często jest sprawą indywidualną i jest powiązana ze specyfiką pracy w danym przedsiębiorstwie, a nie z przyjętymi ogólnie standardami naukowymi. Zapraszamy Was do lektury pozostałych artykułów w naszym przewodniku logistycznym.