Na czym polega efekt byczego bicza w logistyce?

Efekt byczego bicza to poważne zagrożenie w działalności obiektów logistycznych. Spowodowany najczęściej przez zbyt wąskie postrzeganie środowiska biznesowego, jest efektem niedostatecznej komunikacji między współpracującymi podmiotami. Efekt byczego bicza potrafi zdestabilizować działanie firm, poprzez nieodpowiednie założenia dotyczące popytu, a w związku z tym – realnie zmniejsza rentowność przedsiębiorstwa.

Co to jest efekt byczego bicza?

Efekt byczego bicza (z ang. bullwhip effect, whiplash effect, lub whipsaw effect) polega na wzmocnieniu zmian popytu w łańcuchu dostaw. Mamy z nim do czynienia, kiedy któreś z ogniw wykona błędną prognozę popytu.

Zjawisko to łatwo jest zobrazować. Załóżmy, że stały klient od lat zamawia towar w tej samej ilości. W kolejnym zamówieniu jednorazowo podwaja tę liczbę. Przez brak w komunikacji dostawca zakłada, że popyt na ten produkt na stale wzrósł, więc zwiększa swoje zapasy. To z kolei powoduje, że producent również zwiększa produkcję kilkukrotnie. Kolejne decyzje rosną, przypominając efekt kuli śnieżnej. Ostatecznie cały ten proces zwiększa koszty logistyczne i operacyjne.

Efekt byczego bicza został po raz pierwszy opisany w 1958 roku przez Jay’a Forrestera – stąd też często efekt Forrestera wskazuje się jako jeden z jego przypadków. Charakterystyczny jest tu fakt, iż zwiększenie różnic w ilościach przyjmowanych zapasów było tym większe, im dalej konkretny podmiot znajdował się od pierwotnego konsumenta i jego faktycznych potrzeb.

Oprócz efektu Forrestera, Agata Mesjasz-Lech wskazuje na trzy inne rodzaje efektu byczego bicza:

• efekt Burbidge’a (grupowanie zamówień),
• efekt Houlihana (racjonowanie i niedobory produktów),
• efekt promocji (fluktuacja cen).

Przyczyny efektu byczego bicza

Jak wspomnieliśmy na początku artykułu – błędy komunikacyjne czy brak analizy to tylko niektóre z powodów powstawania efektu byczego bicza.

Najczęściej występujące przyczyny dzieli się na dwie kategorie:

• wynikające z niewłaściwych działań operacyjnych: błędy podczas analizy potrzeb i prognozowaniu, niestabilne ceny, wydłużony czas oczekiwania, nadmierna ilość zamówień, brak narzędzi klasy WMS,
• wynikające z zachowania poszczególnych ogniw w łańcuchu dostaw: strach, decyzje podejmowane pochopnie, brak przepływu informacji, zamówienia składane na podstawie dotychczasowych zamówień, a nie na podstawie rzetelnych informacji na temat faktycznego zapotrzebowania.

Sposoby ograniczania efektu byczego bicza

Upłynęło ponad 60 lat, od kiedy Forrester skierował uwagę poszczególnych ogniw w łańcuchu dostaw na mechanizm wzmacniania zmian popytu, nadal jednak problem ten w logistyce występuje, a zniwelować go lub też ograniczyć mają działania podejmowane przez kadrę menedżerów.

Podstawową sugestią w walce z efektem byczego bicza jest integracja wewnątrz spółki. Łączenie kilku działów danego przedsiębiorstwa w jedną grupę zadaniową, która odpowiedzialna będzie za prowadzenie analiz to klucz do sukcesu. Zamykanie się na przekazywanie informacji pomiędzy poszczególnymi sekcjami w firmie nie działa na jej korzyść. W logistyce działanie, które pozwala na swobodny i rzetelny przepływ informacji oraz budowanie wspólnej strategii postępowania, nazywane jest planowaniem zintegrowanym. Jeden plan, wspólny cel, eliminowanie konfliktów, poszerzanie uprawnień pracowniczych, redukcja błędu prognozy to podstawowe zalety planowania zintegrowanego.

Kolejnym sposobem redukcji efektu byczego bicza jest wdrożenie systemów informatycznych, które nie tylko na bieżąco będą wskazywały stany magazynowe, ale też usprawnią proces planowania. WMS to system, który doskonale sprawdzi się w magazynach o różnej kubaturze i specyfice pracy.

Istnieje jeszcze jedna strategia – zewnętrzna, która w celi eliminacji efektu byczego bicza zaleca integrację poszczególnych ogniw w łańcuchu dostaw. Komunikacja pomiędzy klientem, dystrybutorem i wreszcie producentem to działanie, które jest kluczowe w całym łańcuchu dostaw.

Efekty byczego bicza – podsumowanie

Efekt byczego bicza to problem, który dotyka nie tylko działu zamówień czy magazynowania. To działanie, które negatywnie odbija się na całej spółce, warto zatem zastosować takie metody, które równie mocno zaangażują wszystkie komórki wewnątrz przedsiębiorstwa.

Zintegrowane działania wykorzystujące zarówno potencjał ludzki, jak i systemy informatyczne dostosowane do indywidualnej specyfiki przedsiębiorstwa, dzielenie się wiedzą i efektywna wymiana informacji czy też nowoczesna automatyka magazynowa, z pewnością pozwolą zniwelować skutki efektu byczego bicza i zapobiec kolejnym.